Water
Podcastroute
SPAARBEKKEN KLUIZEN
Als we bier willen proeven, moeten we eerst koken en daarvoor hebben we vier natuurlijke ingrediënten nodig die we tijdens deze wandeling verzamelen in en rond Ertvelde.
Bier bestaat voor meer dan 90 procent uit water.
Het is dus een uitstekende dorstlesser en goed brouwwater is essentieel voor het brouwen van goed bier. Daar zullen we in deze stop verder op ingaan.
First things first. We zullen eerst even inzoomen op de link tussen water en bier in de geschiedenis. We katapulteren ons even terug naar de middeleeuwen. Hoewel de Belg anno 2023 opgroeit in een biercultuur, lijkt het me sterk dat we de gemiddelde middeleeuwer zouden verslaan in het aantal liter bier dat ze per jaar dronken.
In Noordwest-Europa dronken mensen gemiddeld meer dan 1 liter bier per dag, wat neerkomt op ruim 400 liter per jaar. En let op, hier werden ook kinderen en zwangere vrouwen in meegerekend! De bierkan kwam dan ook vier maal per dag op tafel : aan het ontbijt, bij het noenmaal, bij het middagstuck of vieruurtje en bij het avondmaal.
Allereerst dronken ze bier om de dorst te lessen en omdat het voedzaam was. Bier bestaat voor meer dan 90 procent uit water maar is wel calorierijker, dus het is een uitstekende voedzame dorstlesser. Om gezond te blijven, hebben mensen dagelijks ruim 1,5 liter vocht nodig en in de middeleeuwen werd dit grotendeels uit bier gehaald. Daarenboven gaf bier een sociale status. Water was gratis en werd dus geassocieerd met een lagere klasse.
Wat waren nog andere de voordelen om bier te drinken tegenover water? Het was algemeen bekend dat bier zuiverder was dan water en langer goed bleef als het gekookt was. En dit was nu net iets dat gebeurde in het brouwproces. In het bier verloor water dankzij het brouwproces zijn schadelijke bacteriën, terwijl men het alcoholgehalte er graag bijnam.
Ook de patroonheilige van de brouwers verwijst hier nog altijd naar.
Zijn heiligenverhaal gaat als volgt…
Op zo’n 70 kilometer hiervandaan, in Oudenburg, brak op een dag de pest uit. Arnold van Soissons was daar abt en belette de mensen het water te drinken. In plaats daarvan serveerde hij zijn brouwsels waardoor nagenoeg niemand ziek werd. Een advies dat hem letterlijk en figuurlijk de hemel in prees.
Buiten op vlak van voedsel, is er nog een tweede link geschiedkundige link tussen bier en water. Dit moeten we dan eerder op vlak van transport zoeken. Brouwerijen waren vaak aan waterstromen gelegen waren. Water is de belangrijkste grondstof voor bier, dus een locatie aan een waterstroom maakte de aanvoer gemakkelijker. Vanuit Nederland werd er bijvoorbeeld in de middeleeuwen heel veel geëxporteerd per boot naar België.
Maar ook tijdens het produceren van bier is water van essentieel belang. Gedurende het brouwproces is enorm veel water nodig :
- water wordt gebruikt voor het brouwen zelf
- het mouten of het ontkiemen van het graan gebeurt in water
- het maischen is de fase waarbij de mout het water opneemt
- het afkoelen van het gekookte bier gebeurt ook door middel van water
- en natuurlijk het veelvuldig reinigen van de brouwinstallatie.
Grondwater vs. Oppervlaktewater.
Met wat we nu net bespraken, zou je denken dat Brouwerij Van Steenberge met het waterspaarbekken van Kluizen in de buurt een enorme troef heeft tegenover andere brouwerijen. En toch is het makkelijker gezegd dan gedaan. Om dit verder te begrijpen, gaan we kort in op de werking van de spaarbekkens.
Het waterproductiecentrum van Kluizen speelt een belangrijke rol in de watervoorziening van Oost-Vlaanderen. Het waterproductiecentrum kan op basis van oppervlaktewater tot 60 miljoen liter drinkwater per dag produceren. Het waterwingebied onttrekt oppervlaktewater van beekjes, kanalen en rivieren uit het
noorden van Oost-Vlaanderen. Een groot gedeelte van dat water stroomt onder het kanaal Gent-Brugge verder naar het Lievekanaal. Via krooshekkens en roosters wordt het grootste vuil tegengehouden en bereikt het water het aanvoerkanaal waar
het water van de Bruggravenstroom en het Brakeleiken samenvloeit.
Het aangevoerde water stroomt pas naar de spaarbekkens indien de kwaliteit voldoet en er voldoende aanvoer is. De spaarbekkens worden dus vooral tijdens de winterperiode en het voorjaar gevuld en permanent gecontroleerd. De Watergroep
stockeert het overschot van water in de winter om het in de zomer of in droge periodes te gebruiken. Duurzame en klimaatrobuuste watervoorziening? Check!
Je ziet op de prent dat er een scheiding is en dat we dus kunnen spreken van twee spaarbekkens.
In elk spaarbekken staat een watervangtoren aan de kant van het
behandelingsstation. Deze laten toe water op verschillende dieptes uit het spaarbekken te onttrekken. Door de grote diepte ontstaat er in de spaarbekkens gelaagdheid en is de kwaliteit verschillend volgens diepte. In het spaarbekken zelf vinden ook nog biologische reinigingsprocessen plaats. In de watervangtorens bevinden zich telkens twee ondergedompelde pompen die het water doorheen persleidingen naar het behandelingsstation pompen.
Vanzelfsprekend wordt dit water, vooraleer het drinkwater kan worden, onderworpen aan strenge selectie en controles. Oppervlaktewater ondergaat een doorgedreven zuiveringsproces van beluchting, filtering, oxidatie, adsorptie en desinfectie. In het
oppervlaktewater krijgen organische deeltjes vlokmiddelen als ontbijt om dan te worden afgescheiden via bezinking of flotatie. In de filters worden de nog resterende vlokjes totaal uit het water verwijderd. Via absorptie door actieve kool worden resten
van ongewenste mircoverontreinigingen geëlimineerd. De ozoninstallatie verwijdert naast de organische stoffen ook reuk-, geur-, en smaakstoffen. Na de behandeling wordt het zuivere drinkwater tijdelijk opgeslagen in reinwaterkelders. Dit water is
zuurstofrijk, kiemloos, reukvrij drinkwater. Van daaruit vertrekt het via een netwerk van leidingen, reservoirs en watertorens richting klant.
Na de winning en zuivering heeft het water nog een hele weg af te leggen vooraleer het uit de kraan stroomt. Een uitgekiend monitoringsysteem maakt het mogelijk om naast het hele productieproces ook de distributie van het water te volgen. waarom de brouwer een ander soort water verkiest.
Grondwater
Heel veel mensen denken dat grondwater in ondergrondse meren of ondergrondse rivieren zitten maar dat is het dus niet. Het grondwater zit eigenlijk tussen kleine spleetjes, zandkorreltjes en dergelijke. Zo heeft Brouwerij Van Steenberge ook een
ondiepe en een diepe put grondwater.
Het grondwater kan de brouwerij op de site zelf oppompen. Bovendien is de behandeling van het grondwater gemakkelijker aangezien het door de situering onder een zandpakket of kleilaag beter beschermd is tegen verontreiniging en normaal gezien beter is van kwaliteit.
Aangezien een brouwer zoveel water gebruikt, moeten we wel voorzichtig omspringen met historische grondwaterlagen. Diepe grondwaterlagen kunnen namelijk eeuwen oud zijn en deze zijn soms overgeëxploiteerd als gevolg van deze industriële activiteiten met een daling van het grondwaterpeil tot gevolg. Diepe grondwaterlagen kunnen namelijk eeuwen oud zijn. Door deze nood, doet men voor drinkwaterproductie dus vaak beroep op oppervlaktewater. En dat doet de brouwer ook mocht hij een tekort aan grondwater hebben.
We hebben al heel wat linken aangehaald tussen water en bier, maar hier in het Meetjesland is er nog een andere concrete link tussen het Waterspaarbekken in Kluizen en Brouwerij Van Steenberge. In de jaren 60-70 kende het noordelijke
gedeelte van de provincie Oost-Vlaanderen een versneld industrialiseringsproces dat zich vooral situeerde langs het kanaal Gent Terneuzen en op de Linker-Scheldeoever. De grootvader van de huidige CEO, die tevens brouwer én burgemeester was van Ertvelde, verleende zijn medewerking voor de aanleg van het
spaarbekken. Een nationale studie over de drinkwaterbevoorrading in het noorden van Oost-Vlaanderen en de verwachte bevolkingsgroei bevestigde dat het waterverbruik zou toenemen. Grondwater was geen optie en dus werd er gezocht naar een oppervlaktewaterwinning. Het spaarbekken kwam er in samenwerking met drie ministeries (Openbare Werken, Landbouw en Volksgezondheid), het Koninklijk Commissariaat voor het Waterbeleid en de Watering van de Burggravenstroom.